Η Κεφαλαλγία Τάσεως και η Ημικρανία είναι τα πιο συνήθη αίτια κεφαλαλγίας.

Είναι γνωστό, ότι οι δομές του εγκεφάλου που προκαλούν άλγος είναι η σκληρά μήνιγγα και τα ενδοκράνια αγγεία, οι υπόλοιπες ανατομικές δομές δεν προκαλούν πόνο.

Για παράδειγμα, στην ημικρανία ο πόνος προκαλείται από αγγειοδιαστολή των ενδοκράνιων αγγείων, γι’ αυτό τα αντι-ημικρανικά φάρμακα (τριπτάνες) που χρησιμοποιούνται στην οξεία φάση έχουν αγγειοσυσπαστική δράση με σκοπό την αναστολή της αγγειοδιαστολής και κατ’ επέκταση του πόνου.

Έχοντας υπόψιν τα παραπάνω, η παθογένεση της κεφαλαλγίας τάσεως φαίνεται να είναι εξωκράνια και όχι ενδοκράνια. Πιθανολογείται ότι σε καταστάσεις άγχους ή κακής στάσης του σώματος δημιουργούνται ευαίσθητα σημεία στους περικράνιους μύες ή/και στους μύες του αυχένα και της ωμικής ζώνης με αποτέλεσμα το υποκειμενικό  < σφίξιμο >  στον αυχένα και πέριξ της κεφαλής. Αν το εκλυτικό αίτιο συνεχίζεται, τότε, συχνά αναφέρεται ένα καθημερινό βάρος της κεφαλής και της αυχενικής μοίρας όπου συχνά οδηγεί σε κατάχρηση αναλγητικών ουσιών.

Αρκετές φορές μάλιστα σε πολλούς ασθενείς η κεφαλαλγία μεταμορφώνεται σε μια άλλη νοσολογική οντότητα, την «κεφαλαλγία λόγω κατάχρησης αναλγητικών ουσιών», η οποία διατηρείται επί μακρόθεν λόγω του φαύλου κύκλου άλγους-λήψης αναλγητικών φαρμάκων.

Κεφαλαλγία Τάσεως

Η Διεθνής Εταιρεία Κεφαλαλγίας έχει αναπτύξει ένα σύστημα ταξινόμησης των κεφαλαλγιών ήδη από το 1985.

Σε αυτό το σύστημα ταξινόμησης περιλαμβάνεται και η Κεφαλαλγία Τάσεως που είναι ο πιο συχνός τύπος χρόνιας υποτροπιάζουσας κεφαλαλγίας και διαχωρίζεται σε Επεισοδιακή (συχνή – μη συχνή) και Χρόνια.

Η Επεισοδιακή κεφαλαλγία τάσεως συνήθως συνδυάζεται με κάποιο στρεσογόνο γεγονός, είναι μέσης έντασης και αρκετά συχνά αυτοπεριοριζόμενη.

Η Χρόνια Κεφαλαλγία τάσεως συμβαίνει καθημερινά και πιθανολογείται η συσχέτιση με την σύσπαση των περικράνιων μυών καθώς και των μυών της αυχενικής μοίρας. Συνήθως είναι αμφοτερόπλευρη και μετωπο-ινιακής εντόπισης. 

Οι πονοκέφαλοι τύπου τάσης κατά κανόνα επηρεάζουν όλο το κρανίο και είναι υπόκωφοι και πιεστικοί. Η ένταση είναι ελαφριάς μέχρι μεσαίας μορφής, έτσι ώστε συχνά οι πονοκέφαλοι αυτοί ενώ είναι πολύ ενοχλητικοί, δεν προκαλούν περιορισμούς στην καθημερινότητα. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα που συνοδεύουν τις κρίσεις ημικρανίας, όπως ναυτία, τάση προς έμετο, ευαισθησία στο φώς (φωτοευαισθησία) ή στον θόρυβο, λείπουν στην κεφαλαλγία τάσης. Πολλοί ασθενείς περιγράφουν τους πονοκεφάλους  σαν μια ”μέγγενη” ή σαν ”μια υπερβολικά σφιχτή ζώνη γύρω από το κεφάλι”. Οι πονοκέφαλοι τύπου τάσεως κατά κανόνα δεν αυξάνονται με σωματική κούραση. Η διάρκεια των πονοκεφάλων μπορεί να είναι πολύ διαφορετική και να ανέρχεται σε μόνο μισή ώρα ή ακόμη και σε περισσότερες ημέρες. Αρκετές φορές κατά την διάρκεια ενός μήνα μπορεί να εναλλάσσονται κεφαλαλγίες τάσης με κλασικές ημικρανίες.

Θεραπεία

Η φαρμακευτική θεραπεία της κεφαλαλγίας τάσεως περιλαμβάνει την χορήγηση αναλγητικών – αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Ενίοτε σε πιο χρόνιες καταστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ενώ αξίζει να σημειωθεί η σημασία της άσκησης και της καλής φυσικής κατάστασης που δρουν προφυλακτικά στην μη εμφάνιση περισσότερων επεισοδίων κεφαλαλγιών.  

Ημικρανία

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) κατέταξε την ημικρανία στις κορυφαίες αιτίες μακροχρόνιας ανικανότητας για άνδρες και γυναίκες, καθώς προσβάλλει πάνω από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ αποτελεί το τρίτο σημαντικό πρόβλημα παγκοσμίως μετά την χρόνια οσφυαλγία και τη κατάθλιψη, προκαλώντας σημαντικού βαθμού αναπηρία με την έννοια της απώλειας χρόνου.

Η ημικρανία ταλαιπωρεί αρκετούς ανθρώπους καταστρέφοντας την καθημερινότητα τους και μειώνοντας την ποιότητα ζωής τους.

Η ημικρανία δεν είναι ένας απλός πονοκέφαλος. Πρόκειται για μια εξουθενωτική νευρολογική νόσο που προκαλεί σοβαρή κεφαλαλγία, η οποία συχνά συνοδεύεται από συμπτώματα όπως η ναυτία και ο εμετός, την δυσκολία στην ομιλία και την αποστροφή στο φως και τον θόρυβο. Η κρίση ημικρανίας περιορίζει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα των ατόμων να πραγματοποιούν  ακόμα και τις πιο απλές καθημερινές τους δραστηριότητες. Η κρίση διαρκεί από λίγες ώρες ή και περισσότερες ημέρες.

Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα υπάρχει επανάληψη των ίδιων συμπτωμάτων (σε κάποιους ανθρώπους μετά από ημέρες και σε κάποιους άλλους μετά από μήνες).

 Ως αποτέλεσμα του πόνου αλλά και των υπολοίπων συμπτωμάτων, ο άνθρωπος που έχει ημικρανία δεν μπορεί να έχει φυσιολογική δραστηριότητα την ώρα της κρίσης, ενώ μπορεί να φτάνει σε ανάγκη για κατάκλιση κατά προτίμηση σε σκοτεινό δωμάτιο.

Η Ημικρανία χωρίζεται σε ημικρανία χωρίς αύρα και σε ημικρανία με αύρα.

Ημικρανία χωρίς αύρα

Πολλοί νομίζουν ότι ημικρανία σημαίνει απαραίτητα «πόνος στο μισό κεφάλι» αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Αρκετές φορές ο πόνος στην ημικρανία εντοπίζεται στο μισό του κεφαλιού και είναι σφυγμώδης (συχνά στην περιοχή πίσω από το ένα μάτι και τον κρόταφο), αλλά μπορεί επίσης να βρίσκεται στην κορυφή της κεφαλής, ακόμα και στο πίσω μέρος της κεφαλής. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σπάνιο ο πόνος να υπάρχει σε ολόκληρο το κεφάλι. Πολύ συχνά μπορεί κάποιος να παρατηρήσει ότι ο πόνος στην ημικρανία αλλάζει εντόπιση από κρίση σε κρίση. Δηλαδή, μπορεί τη μία φορά να εντοπίζεται στο δεξιό μισό του κεφαλιού και την επόμενη φορά στο αριστερό.

Ημικρανία με αύρα

Περίπου ¼ των ασθενών με ημικρανία ίσως έχουν αύρα πριν από μερικές κρίσεις πονοκέφαλου τους. “Αύρα”, στην ημικρανία, είναι κάποια συγκεκριμένα νευρολογικά συμπτώματα (από την όραση, την αισθητικότητα, την κίνηση ή την ομιλία), που συνήθως προηγούνται του πόνου.

Η πιο κοινή αύρα αποτελείται από οπτικά συμπτώματα (οπτική αύρα). Συχνά, ο άνθρωπος που έχει οπτική αύρα μπορεί να βλέπει φωτεινές γραμμές, φωτάκια που αναβοσβήνουν ή και θαμπά τμήματα μέσα στο οπτικό του πεδίο (τα συμπτώματα αυτά αναφέρονται ενδεικτικά, καθώς υπάρχουν πολλοί τύποι οπτικής αύρας). Συχνά τα συμπτώματα συνυπάρχουν: Μία γραμμή, φωτεινή ή όχι, που μπορεί να αναβοσβήνει έχει από τη μία πλευρά της μία περιοχή όπου η όραση δεν είναι καθαρή.

Τα συμπτώματα της οπτικής αύρας μετακινούνται μέσα στο οπτικό πεδίο, συχνότερα κινούμενα από το κέντρο προς τα έξω. Αν εντοπίζονται σε ολόκληρο το ήμισυ του πεδίου, συχνά περιγράφεται ότι «φαίνονται τα πρόσωπα και τα αντικείμενα μισά». Διαρκούν χαρακτηριστικά λιγότερο από ώρα, και συχνά 15 ή 20 λεπτά.

Ο πονοκέφαλος της ημικρανίας συνήθως ακολουθεί την αύρα, αλλά σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συμβαίνει ταυτόχρονα.

Εκτός από τα οπτικά συμπτώματα, μερικοί άνθρωποι έχουν αισθητική αύρα (μούδιασμα ή «βελόνιασμα») σε ένα μέρος του σώματος. Η αισθητική αύρα περιλαμβάνει συνήθως το χέρι και το πρόσωπο στην ίδια πλευρά. Αν και τα συμπτώματα αύρας μπορούν να είναι τρομακτικά για μερικούς ανθρώπους, είναι γενικά αβλαβή και οι άνθρωποι με ημικρανία με αύρα ίσως τα βιώσουν πολλές φορές στη διάρκεια της ζωής τους. Εντούτοις, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση τέτοια συμπτώματα να αναφέρονται στον νευρολόγο, για να εξασφαλιστεί ότι δεν οφείλονται σε κάποια άλλη αιτία.

Χρόνια Ημικρανία

Στην ημικρανία ο όρος ‘χρόνια’ σημαίνει ότι η ημικρανία εμφανίζεται πολύ συχνά, περισσότερες από 15 ημέρες τον μήνα.

Δεν έχουν πολλοί άνθρωποι με ημικρανία τη χρόνια μορφή της: Οι περισσότεροι άνθρωποι με ημικρανία θα έχουν περιστασιακά και μόνο κρίσεις, συνήθως από 1 ως 3 φορές τον μήνα ή και αραιότερα.

Σε μερικούς ανθρώπους, εντούτοις, οι κρίσεις ημικρανίας μπορούν να γίνουν σταδιακά πολύ συχνές, και μπορούν ακόμη και να εξελιχθούν σε μια κατάσταση όπου ο άνθρωπος έχει πονοκέφαλο 15 ημέρες μηνιαίως ή περισσότερο, να μεταπέσει, δηλαδή, σε χρόνια ημικρανία.

Στη χρόνια ημικρανία μπορεί να χαθούν τα αρχικά, τυπικά χαρακτηριστικά της ημικρανίας και να υπάρχει ένας πονοκέφαλος συνεχής ή σχεδόν συνεχής, χωρίς δυσανεξία στο φως και τους θορύβους ή ναυτία και έμετο, ένας πονοκέφαλος δηλαδή που ίσως μοιάζει περισσότερο με πονοκέφαλο τάσεως παρά με ημικρανία.

Οι άνθρωποι που έχουν χρόνια ημικρανία πραγματικά υποφέρουν, ευρισκόμενοι διαρκώς μέσα σε μία κατάσταση πόνου.

Θεραπεία

Η φαρμακευτική θεραπεία στην ημικρανία περιλαμβάνει την χορήγηση αναλγητικών- αντιφλεγμονωδών φαρμάκων καθώς και ειδικά αντι-ημικρανικά φάρμακα, της τριπτάνες.

Συνήθως όταν υπάρχουν περισσότερες από 4 κρίσεις τον μήνα χορηγείται ειδική προφυλακτική αγωγή που σημαίνει καθημερινή χορήγηση με στόχο την πρόληψη των κρίσεων ημικρανίας. Η προφυλακτική θεραπεία δεν χορηγείται σε όλους τους ασθενείς που υποφέρουν από ημικρανία. Δια τον λόγο αυτό, πρέπει να γίνει προσεκτική επιλογή των ασθενών που θα την λάβουν. Εκτός από τον αριθμό των 4 κρίσεων ημικρανίας ανά μήνα λαμβάνεται υπόψιν η μεγάλη διάρκεια ημικρανικών κρίσεων καθώς και η μη ικανοποιητική αντιμετώπιση των κρίσεων με την χρήση φαρμάκων.

Τα κυριότερα φάρμακα που προτείνονται για την προφυλακτική θεραπεία της ημικρανίας είναι: οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου, οι β-αδρενεργικοί αναστολείς, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και τα αντιεπιληπτικά φάρμακα. Τα ανωτέρω φάρμακα χορηγούνται για άλλες παθολογικές καταστάσεις και μελέτες έδειξαν ότι με άλλους μηχανισμούς, είναι αποτελεσματικά και στην πρόληψη των ημικρανικών κρίσεων.

Ήδη σήμερα, οι ασθενείς με χρόνια ημικρανία, μπορούν να ανακουφιστούν με μια διαφορετικού τύπου θεραπευτική αντιμετώπιση, την τοπική έγχυση σε ειδικά σημεία της κεφαλής Βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α (BOTOX). Μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση του φαρμάκου αυτού ανά διαστήματα 12 εβδομάδων, βοηθά σημαντικά στην μείωση των κρίσεων ημικρανίας και κατ’ επέκταση την από του στόματος κατάχρηση αναλγητικών – αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.

Πρόσφατα στις προληπτικές θεραπείες της ημικρανίας προστέθηκε μια νέα γενιά αντι-ημικρανικών φαρμάκων. Τα νέα αυτά φάρμακα δημιουργήθηκαν μετά την ανακάλυψη ότι μια χημική ουσία του οργανισμού που ονομάζεται CGRP είναι κομβική στη δημιουργία κρίσεων ημικρανίας. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα μονοκλωνικά αντισώματα που εξουδετερώνουν το CGRP ή τον υποδοχέα του. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται με την μορφή υποδόριας ένεσης μια ή δύο φορές το μήνα ή μια φορά το τρίμηνο. Βέβαια δεν αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας και θα πρέπει να δίνονται μετά από προσεκτική κλινική εξέταση καθώς και όταν οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει ή είναι μη καλά ανεκτές.

Από τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι σήμερα, ο ημικρανικός ασθενής έχει αρκετές εναλλακτικές λύσεις ώστε να αντιμετωπίσει τον πόνο της ημικρανίας και με αυτόν τον τρόπο να βελτιώσει την καθημερινότητα του.

Δρ Παπαποστόλου Γρ. Απόστολος

Νευρολόγος

Ειδικός Νευρολόγος

Ιατρικό κέντρο “Ο Απόστολος Λουκάς”

Ηλία Παπακυριακού 24, Έγκωμη, Λευκωσία, Κύπρος

Διαβάστε το βιογραφικό του Δρ Απόστολου Παπαποστόλου