Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μία στις εννέα γυναίκες,  κάποια στιγμή στη ζωή της θα νοσήσει από καρκίνο του μαστού, τη νόσο που στις αναπτυγμένες χώρες αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου σε γυναίκες ηλικίας 40-50  ετών. Σε παγκόσμια κλίμακα, 1 στις 11 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη ζωή της, είτε επιβαρύνεται με κληρονομικό ιστορικό είτε όχι, ενώ η κακοήθεια μαστού φτάνει στο 12% όταν η γυναίκα είναι κάτω των 45 ετών και αυξάνεται στο 35% όταν είναι κάτω των 55 ετών. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας, και εμφανίζεται κυρίως μετά την ηλικία των 50, με μέση ηλικία τα 60-62 έτη. Τα προεμμηνοπαυσιακά χρόνια χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης της επίπτωσης της νόσου, με ετήσια αύξηση 8-9% ανά έτος, ο οποίος όμως πέφτει στο 2-3% ανά έτος μετά την εμμηνόπαυση. 

      Ο καρκίνος του μαστού είναι πολυπαραγοντική νόσος. Οφείλεται δηλαδή σε πολλά αίτια, τα οποία αλληλεπιδρούν κατά τρόπους που οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει ακόμη. Η νόσος «προτιμά» τις γυναίκες, ενώ όσο αυτές μεγαλώνουν τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κατατάξει σε υψηλότερη επικινδυνότητα συγκεκριμένες ομάδες γυναικών:

• Γυναίκες με 1ου βαθμού συγγένεια –μητέρα, κόρη, αδελφή– με ασθενείς που εμφάνισαν τη νόσο πριν από την εμμηνόπαυση.
• Γυναίκες με επιβεβαιωμένη κληρονομική μετάλλαξη των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2.
• Γυναίκες πάσχουσες από άλλους καρκίνους (ωοθηκών, θυρεοειδούς, ενδομητρίου).
• Γυναίκες με ινοκυστική μαστοπάθεια και ιστολογικά επιβεβαιωμένες αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας.
• Γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο στον ένα μαστό.
• Άτεκνες γυναίκες άνω των 40 ετών.
• Παχύσαρκες γυναίκες.
• Γυναίκες με πρώιμη εμμηναρχή (πριν από την ηλικία των 12 χρόνων) και όψιμη εμμηνόπαυση (μετά τα 50 έτη).
• Γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης ή που λαμβάνουν αντισυλληπτικά δισκία για περισσότερο από 3 έτη.
• Εξωγενείς και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως ο τρόπος διατροφής, τα οινοπνευματώδη ποτά και το κάπνισμα.

        Ο σημαντικότερος παράγοντας αποφυγής της νόσου ή αποτελεσματικής θεραπείας είναι η πρόληψη, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως με την μαστογραφία, η οποία μπορεί να απεικονίσει μια ύποπτη αλλοίωση σε πρώιμο στάδιο, πριν η βλάβη γίνει ψηλαφητή.

        Οι σύγχρονες απεικονιστικές μέθοδοι που μας βοηθούν στην πρώιμη διάγνωση είναι η ψηφιακή μαστογραφία, η τομοσύνθεση, το υπερηχογράφημα μαστών  και η μαγνητική μαστογραφία.

         Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες όταν ΔΕΝ υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, η πρώτη απεικόνιση του μαστού με μαστογραφία ξεκινάει στην ηλικία των 40 ετών. Το  Αμερικανικό Κολλέγιο Ακτινολογίας προσδιορίζει ότι ο έλεγχος είναι ετήσιος από την ηλικία των 40 και μετά. Η μαστογραφία συνεχίζεται και σε μεγάλη ηλικία, άνω των 65 ετών, εφόσον η γενική κατάσταση της γυναίκας της επιτρέπει να προσέλθει για τον έλεγχο της. Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ο έλεγχος μπορεί να ξεκινήσει και πριν τα 40, όταν υπάρχει διάγνωση σε συγγενή πρώτου βαθμού σε ηλικία μεταξύ 40 – 50 ετών.

            Η ψηφιακή μαστογραφία μέχρι στιγμής είναι η μόνη απεικονιστική μέθοδος που έχει κατοχυρωθεί από διεθνείς μελέτες ότι μπορεί να μειώσει τη θνητότητα από τον καρκίνο του μαστού λόγω έγκυρης πρώιμης διάγνωσης. Κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας ο κάθε μαστός απεικονίζεται σε δύο προβολές έτσι ώστε να αναλυθεί πλήρως. Η ψηφιακή μαστογραφία μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε την κατανομή των φυσιολογικών στοιχείων στον μαστό και να προσδιορίσουμε εάν υπάρχει κάποια ύποπτη εικόνα που χρειάζεται περαιτέρω έλεγχο .

         Πρόκειται για μία εξέταση στην οποία χρησιμοποιούνται ακτίνες Χ (ιονίζουσα ακτινοβολία). Η ψηφιακή μαστογραφία εκτελείται πλέον σε υπερσύγχρονα μηχανήματα με εξαιρετική ευκρίνεια απεικόνισης και χαμηλή δόση ακτινοβολίας. Όσον αφορά την ιονίζουσα ακτινοβολία πρέπει να σημειωθεί ότι η δόση της μαστογραφίας με τα σύγχρονα μηχανήματα είναι πολύ χαμηλή.  Να σημειωθεί ότι η δόση της ακτινοβολίας από μία ψηφιακή μαστογραφία είναι τόσο χαμηλή ώστε να αντιστοιχεί περίπου στην ίδια δόση που παίρνει από το περιβάλλον η γυναίκα (κοσμική ακτινοβολία) σε χρονικό διάστημα περίπου 7 εβδομάδων. (Πηγή: Αμερικάνικη αντικαρκινική εταιρία).

         Η ανάγνωση των εικόνων γίνεται σε ειδικές κονσόλες υψηλής ευκρίνειας από εξειδικευμένους στην απεικόνιση του μαστού ακτινοδιαγνώστες.

         Σε τακτά χρονικά διαστήματα επιβάλλεται να εκτελούνται ποιοτικοί έλεγχοι ώστε να διασφαλίζεται η έγκυρη ποιοτικά και τεχνικά ορθή απεικόνιση .

          Η μαστογραφία προσδιορίζεται είτε ως «προσυμπτωματική-προληπτική» όταν γίνεται στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου, είτε ως «διαγνωστική» όταν διενεργείται για περαιτέρω διερεύνηση ψηλαφητού ευρήματος.

           Να σημειωθεί ότι η μαστογραφία μπορεί να διενεργηθεί με ασφάλεια σε γυναίκες που έχουν ενθέματα μαστών με ειδική τεχνική απώθησής τους.

         Μία νεότερη μορφή απεικόνισης που εκτελείται στον μαστογράφο,  είναι η λεγόμενη τομοσύνθεση .Πρόκειται για ψηφιακή μαστογραφική απεικόνιση στην οποία ο μαστός σαρώνεται με ειδικό τρόπο με πολύ λεπτές τομές οι οποίες μας επιτρέπουν μια λεπτομερέστερη ανάλυση και ανασύνθεση της εικόνας.

         Το υπερηχογράφημα είναι απεικονιστική εξέταση που δεν χρησιμοποιεί ακτίνες Χ, αλλά κύματα υπερήχων . Είναι εξέταση συμπληρωματική της μαστογραφίας η οποία μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε περαιτέρω κάποια εικόνα η οποία είναι ορατή μαστογραφικά. Για παράδειγμα το υπερηχογράφημα μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε εάν πρόκειται για μία απλή κύστη ή για κάποια συμπαγή αλλοίωση. Είναι επίσης εξέταση συμπληρωματική σε πυκνούς , πολύ σκιερούς μαστούς, όπου αλλοιώσεις μπορεί να υποκρύπτονται βλάβες. Σε περίπτωση ύποπτης εικόνας μπορεί να μας βοηθήσει ώστε να διενεργηθεί  διαδερμικά καθοδηγούμενη βιοψία ή προεγχειρητικός εντοπισμός. Είναι επίσης συμπληρωματική εξέταση σε γυναίκες οι οποίες έχουν ενθέματα ώστε να διαπιστωθεί η ακεραιότητά τους. Το υπερηχογράφημα επίσης αποτελεί απεικονιστική μέθοδο εκλογής σε έγκυες γυναίκες και σε νέες γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών.

Σε καμία περίπτωση το υπερηχογράφημα δεν αντικαθιστά την μαστογραφία από την ηλικία των 40 και μετά.

    Στο ιατρικό μας κέντρο μας διαθέτουμε σύστημα ψηφιακού  μαστογράφου Hologic Selenia Dimensions. H Ηοlogic πρωτοστατεί στον προληπτικό απεικονιστικό έλεγχο του μαστού και είναι η πρώτη που παρείχε την τεχνολογία της τομοσύνθεσης , μέθοδο που αυξάνει σημαντικά τις επιδόσεις και την ποιότητα του συστήματος απεικόνισης. Το επαναστατικό σύστημα απεικόνισης παρέχει:

• Εξαιρετικής ευκρίνειας εικόνες
• Ομαλότατη μετάβαση μεταξύ των λειτουργιών απεικόνισης.
• Προηγμένα εργαλεία χρήσης που απλοποιούν την λειτουργία.
• Προηγμένες κλινικές εφαρμογές.
• Την πρώτη και μοναδική καθοδηγούμενη από τομοσύνθεση βιοψία.
• Εργονομικό σχέδιο για άνεση της εξεταζόμενης και ευχέρεια στον χειρισμό.

Επιπρόσθετα, το σύστημα Selenia Dimensions , παρέχει τη δυνατότητα τεχνολογίας τομοσύνθεσης, με τα ακόλουθα πλεονεκτήματα έναντι της δισδιάστατης μαστογραφίας:

• αποδεδειγμένα ανιχνεύει το 20-65%  περισσότερους διηθητικούς καρκίνους συγκριτικά των διηθητικών καρκίνων συγκριτικά με την δισδιάστατη μαστογραφία
• αποδεδειγμένα ελαττώνει τους επανελέγχους μέχρι και κατά 40% συγκριτικά με την δισδιάστατη μαστογραφία
• εγκεκριμμένη ( από τον FDA)  ως ανώτερη μέθοδος απεικόνισης σε πυκνούς μαστούς συγκριτικά με τη δισδιάστατη μαστογραφία

      Στις τελευταίες οδηγίες της, η Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρεία προτείνει  η πρώτη μαστογραφία στις γυναίκες μέσου πληθυσμού (χωρίς οικογενειακό ιστορικό ή άλλους παράγοντες κινδύνου) να διενεργείται στην ηλικία των 40. Μεταξύ 40-54 η μαστογραφία στις γυναίκες μέσου πληθυσμού συστήνεται να διενεργείται ανά έτος. Εν συνεχεία μπορεί να διενεργείται είτε ετήσια είτε ανά διετία σε εξατομικευμένη βάση ανάλογα της σύστασης του θεράποντος ιατρού. Ο μαστογραφικός προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να συνεχίζεται ακόμα και σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας εφόσον δεν συντρέχουν σοβαροί ιατρικοί λόγοι που να αντιτίθενται στη διενέργειά του.

Δρ Χριστίνα Παναγιωτίδου

Ιατρός Ακτινολόγος